Regeerprogramma Kabinet-Schoof: grootste onderwijsbezuiniging deze eeuw blijft overeind
Het regeerprogramma van Kabinet-Schoof leest als een verkiezingsprogramma. Het staat bol van de wensen en plannen. Maar hoe deze gerealiseerd moeten worden, terwijl vooral op het hoger onderwijs fors wordt bezuinigd, blijft volstrekt onduidelijk.
Eppo Bruins (links) is minister van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (OCW) en Mariëlle Paul is staatsecretaris funderend onderwijs & emancipatie (OCW) in het Kabinet-Schoof - beeld Martijn Beekman
Het is nog even wachten op de Rijksbegroting die aanstaande dinsdag op Prinsjesdag wordt gepresenteerd. Want wat onderwijs betreft zijn het vooral woorden en zeker geen euro’s of concrete maatregelen die de kwaliteitscrisis en het tekort aan leraren moeten ombuigen.
Hoe dan?
Het regeerprogramma verwijst vooral naar het Herstelplan kwaliteit, de hoofdlijnen daarvan gaan dit najaar nog richting de Tweede Kamer, schrijft het kabinet. Het leraren- en schoolleiderstekort willen de onderwijsministers oplossen door ‘te bevorderen dat mensen zijinstromen en dat meer mensen naar de lerarenopleiding gaan en meer uren of voltijds werken’. Hoe dat moet - zonder bijvoorbeeld de lerarenopleiding gratis te maken, of de subsidie voor de zijinstroom te verhogen - is onduidelijk.
Leraren worden in het regeerprogramma direct aangesproken door de onderwijsministers. ‘We verwachten van leraren dat ze (...) politiek neutraal zijn. Daarnaast zetten we in op neutrale en leeftijdsadequate doelen in zowel het basis- als voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld waar het gaat om relationele en seksuele vorming.’
'Neutraliteit als overheidsbemoeienis'
Tamar van Gelder, voorzitter van de AOb, reageert op de door het kabinet gewenste neutraliteit: “Geen mens is waardenvrij. Leraren ook niet. Zij kunnen hun normen en waarden niet als een jas aan de kapstok hangen voordat zij de klas ingaan. Dit kabinet doet alsof onderwijs pas goed is als het neutraal is. Dat is een drogredenering die de AOb ver van zich werpt. Wij staan voor de professionaliteit en autonomie van de leraar. Geen inmenging van de overheid in het klaslokaal."
"Als het gaat over seksuele vorming dan staan wij voor research based onderwijs. Zoals bijvoorbeeld de uitstekende methode de Week van de Lentekriebels van Rutgers. Maar er zijn ook andere methodes die scholen kunnen kiezen. Wij vinden bij die methodes een wisselwerking tussen wetenschap en praktijk altijd belangrijk."
"Onderwijs ontstaat in de praktijk van het klaslokaal. Kennisoverdracht is wat er in een klas tussen de leraar en de leerlingen gebeurt. Dat hoort zo te blijven. Zonder inmenging van de overheid. En zeker niet onder het mom van ‘neutraliteit’ terwijl het eigenlijk bemoeienis is.”
Wat opvalt in de zes pagina’s uit het regeerprogramma die over onderwijs gaan:
- De bezuiniging op het hoger onderwijs van 1 miljard euro blijft overeind. Dat werd afgelopen woensdag al duidelijk. Eerder zou ook op de zogeheten sectorplannen bezuinigd worden, maar deze korting van 215 miljoen euro trok onderwijsminister Eppo Bruins in. Het benodigde geld voor de sectorplannen komt van de starters- en stimuleringsbeurzen. Ook worden de budgetten van het Regieorgaan Open Science NL en van NWO verlaagd.
- De Maatschappelijke diensttijd (MDT) wordt afgeschaft. Bij de start van kabinet Rutte-III in 2017 werd deze subsidie opgetuigd. Voor jaarlijks 203 miljoen euro ontwikkelen jongeren in een paar weken tot maanden hun talent. Ze ontmoeten mensen buiten hun leefwereld en doen iets voor een ander of voor de samenleving. Er zijn 424 projecten voor maatschappelijke diensttijd, waar jaarlijks ongeveer 300 duizend jongeren tussen de twaalf en dertig jaar aan meedoen.
- De subsidieregeling voor brede brugklassen wordt per 2025 definitief beëindigd.
- Het stoppen van de subsidie voor Schoolmaaltijden gaat níet door. Integendeel: schoolmaaltijden worden structureel bekostigd, schrijft Kabinet-Schoof. Tegen welk jaarlijks bedrag moet blijken uit de cijfers aanstaande dinsdag. Tot nu toe gaf het Rijk er, sinds 2023, 266 miljoen euro aan uit. De maaltijden of boodschappenkaarten zijn voor leerlingen op scholen in wijken waar minstens 30 procent van de scholieren uit een gezin komt met een relatief laag inkomen. Ruim 2200 scholen doen mee. Inmiddels krijgen zo’n 350 duizend kinderen een gratis maaltijd op schooldagen of een boodschappenkaart, zocht het Onderwijsblad uit.
- Soms spreekt het kabinet zichzelf tegen in haar regeerprogramma. Onder het kopje ‘Maatschappelijke aanpak voor onderwijssucces’ wordt positief geschreven over de subsidie School en omgeving: ‘Met het programma geven we de leerlingen die dat het hardste nodig hebben extra leer- en ontwikkeltijd. We vernieuwen de subsidieregeling hiervoor, met prioriteit voor de scholen met de 5% relatief hoogste onderwijsachterstanden.’ Verderop wordt duidelijk wat dat ‘vernieuwen’ inhoudt: 'Het programma School en Omgeving wordt gekort met € 155 miljoen vanaf 2026. Het programma wordt beperkt voortgezet, waarbij we prioriteren op de scholen met de 5% hoogste relatieve onderwijsachterstandsscores.'
Wildgroei
Het kabinet wil sowieso af van de wildgroei aan subsidies en onderwijs anders gaan bekostigen. Daar is de AOb voorstander van, zo lang dit geen verkapte bezuiniging is en het niet ten koste gaat van het personeel. De Onderwijsinspectie stelde dit jaar nog dat ook incidenteel geld doorgaans aan personeel wordt gegeven. Dinsdag zal duidelijk worden op welke andere subsidies nog bezuinigd wordt. Het regeerprogramma spreekt al wel van 'concrete verlaging van budgetten in de OCW-begroting 2025'.
'Dit kabinet hanteert de botte bijl'
Tamar van Gelder, voorzitter van de AOb: “De plannen van dit kabinet maken van de overheid niet alleen een onbetrouwbare partner, maar ook een hypocriete die er niet voor terugdeinst om de botte bijl te hanteren. En daarmee het fundament onder Nederland als kennisland te laten wankelen. De kansenongelijkheid wordt vergroot, terwijl onderwijs de grote gelijkmaker zou moeten zijn.
Sommige plannen staan haaks op wat de afzonderlijke coalitiepartijen nog geen jaar geleden in hun verkiezingsprogramma’s beloofden. Natuurlijk, er gaat altijd water bij de wijn en wie regeert, maakt vieze handen. Maar dit kabinet gaat totaal voorbij aan wat de coalitiepartijen hun kiezers voorhielden. Blijkbaar hebben deze partijen, nu ze in het kabinet zitten, geen actieve herinnering meer aan beloften die ze de kiezer hebben gedaan.
De AOb staat voor goed onderwijs. En roept dit kabinet op om dat ook te doen. Om betrouwbaar te zijn en structureel te investeren in onderwijs. Van funderend onderwijs, tot mbo, hbo en wo. Het is de ruggengraat van Nederland. Zonder die ruggengraat kunnen we de uitdagingen die ons land te wachten staan, niet aan."
