Angst en censuur in de klas
Leraren in Hongkong kunnen geen beroep meer doen op hun vakbond. Die heeft zichzelf moeten opheffen. Hoofdstukken zijn uit schoolboeken geschrapt, vlaggenceremonies zijn ingevoerd en China dicteert zelfs welke kleur een mondkapje moet hebben.
Beeld: Typetank
De ontbinding van de grootste docentenvakbond in Hongkong in augustus komt voor de leden niet als verrassing. “Het illustreert de mate van angst onder onderwijzers in Hongkong. Er zijn zoveel manieren waarmee ik mijzelf in de problemen kan brengen”, vertelt middelbare schoollerares Y.
Ze durft alleen anoniem te praten. Haar school heeft alle leraren opgeroepen om niet met media te spreken, laat staan met buitenlandse media. Ook alle andere namen in dit artikel zijn gefingeerd om de identiteit van de leraren te beschermen. Hongkongers die zich in de media uitspreken, lopen het risico hun baan te verliezen of zelfs juridisch vervolgd te worden onder het mom van de nationale veiligheidswet.
Hongkongers die zich uitspreken, lopen het risico hun baan te verliezen of zelfs juridisch vervolgd te worden
Ander beleid
Sinds Peking vorig jaar de omstreden nieuwe wet heeft ingevoerd is de prodemocratische beweging in Hongkong zo goed als weggevaagd. Tientallen parlementariërs, journalisten en activisten hebben jarenlang celstraffen opgelegd gekregen. Ook op haar werk merkt Y een duidelijk verschil in beleid: “We hebben een paar cursussen gegeven over de nationale veiligheidswet aan zowel leraren als leerlingen. Dat is nieuw. Het schoolbestuur is ook serieuzer en gevoeliger geworden.” Zo zijn bepaalde hoofdstukken uit de schoolboeken geschrapt omdat ze te gevoelig waren en zijn er op haar school regels over welke kleur gepast is voor mondkapjes. Zwarte mondkapjes zijn verboden, die kleur staat in Hongkong symbool voor de prodemocratische protesten.
Onder vuur
In het afgelopen jaar hebben diverse Hongkongse organisaties zichzelf opgeheven omdat bestuursleden opgepakt werden. De Hong Kong Professional Teachers’ Union (HKPTU) kwam in augustus onder vuur te liggen, nadat Chinese staatsmedia de vakbond ervan beschuldigde de politiek naar scholen te brengen. De organisatie is in 1973 opgericht en vertegenwoordigde meer dan 90 procent van de docenten in Hongkong. Lidmaatschap kostte omgerekend slechts 4,43 euro per jaar. Via de HKPTU konden leden aan zorgverzekeringen komen, schoolmateriaal kopen en loopbaancursussen volgen.
Hongkongse organisaties heffen zichzelf op omdat bestuursleden opgepakt werden
Dat de vakbond zich gedwongen voelt zichzelf op te heffen, noemt Y een verontrustende ontwikkeling: “Het toont aan hoe gemakkelijk de regering maatschappelijke organisaties kan wegvagen.” Zelf was Y ook lid van de HKPTU, al mist ze de vakbond niet heel erg. “Het is natuurlijk wel onhandig als ik lesmateriaal nodig heb of mijzelf wil ontwikkelen met een cursus.”
De regering kan maatschappelijke organisaties makkelijk wegvagen
Patriottisme
Voormalige bestuursleden van de HKPTU hebben een interview afgewezen. “Dit is een slecht moment om mij uit te spreken. Het spijt mij”, zo reageert een van hen per e-mail. Een paar leden zijn voor de rechter gedaagd en kunnen een gevangenisstraf opgelegd krijgen. De HKPTU wordt verweten docenten en studenten te hebben ondersteund die ervoor kozen deel te nemen aan demonstraties.
Volgens PhD-studente Anna is dat belachelijk: “Mensen hadden het recht om te demonstreren. Het is de taak van een vakbond om zijn leden te steunen. Als er onder de leden behoefte was om mee te doen aan een staking, dan heeft de HKPTU gewoon zijn werk gedaan.” Anna merkt op haar universiteit dat de beveiliging omhoog is gegaan. “De campus was altijd open, iedereen kon binnenwandelen. Na het beleg op onze campus zijn er toegangspoortjes gekomen en moet je gasten van tevoren aanmelden.”
In 2019 heeft zij zelf ook actief deelgenomen aan de demonstraties. “Die veiligheidswet was bedoeld om de extremisten eruit te pikken. Het zou niet met terugwerkende kracht zijn. Dat de HKPTU wordt aangevallen voor iets wat in het verleden is gebeurd en zichzelf daardoor heeft opgeheven, toont aan dat de overheid haar beloftes niet nakomt”, meent Anna.
Op de middelbare school van Peter gaat het patriottisme dat de Chinese regering graag in Hongkong wil zien nog verder. “We worden geacht vlaggenceremonies te houden en naar het volkslied te luisteren. Niemand geniet hiervan, het is meer om te kunnen laten zien dat we onze plicht doen”, aldus de leraar. Peter prijst zichzelf desondanks gelukkig met de positie die zijn school heeft ingenomen. “Een van mijn collega’s is gearresteerd tijdens een demonstratie en hij werkt nog steeds op onze school. Ik ken andere scholen waar leraren zijn ontslagen vanwege hun politieke visie.”
We worden geacht vlaggenceremonies te houden en naar het volkslied te luisteren. Niemand geniet hiervan, het is om te kunnen laten zien dat we onze plicht doen
Hoewel Peter lid was van de HKPTU heeft hij nooit gebruikgemaakt van zijn diensten. Een van zijn collega’s heeft de vakbond wel ingeschakeld. “Haar school vond dat ze een jurk moest dragen, dat heeft ze met de hulp van de vakbond succesvol aangevochten.” Peter vindt het jammer dat de organisatie zichzelf heeft opgeheven. “Ik wou dat ze het wat langer vol hadden gehouden. De overheid gaat toch wel achter het bestuur aan, ongeacht of de vakbond nog bestaat.”
Hongkong is in 1997 door de Britten overgedragen aan China op voorwaarde dat de stad zichzelf vijftig jaar zou mogen besturen. Twee jaar geleden braken grootschalige protesten in Hongkong uit tegen een omstreden uitleveringswet. Volgens de demonstranten zou zo’n wet Beijing in de gelegenheid stellen om politieke activisten te arresteren. Protestacties waren lang niet altijd vreedzaam. Delen van de stad stonden regelmatig in brand, omdat betogers brandbommen in metrostations en filialen van pro-Chinese bedrijven gooiden.
Ik ken andere scholen waar leraren zijn ontslagen vanwege hun politieke visie
Naarmate de protesten in 2019 langer duurden, eisten betogers ook meer democratische rechten. Tijdens de districtsverkiezingen in november dat jaar behaalde het prodemocratische kamp 90 procent van de zetels. In plaats van de prodemocratische beweging tegemoet te komen, reageerde Beijing met een veiligheidswet die elke vorm van opruiing, terrorisme, afscheiding en buitenlandse inmenging verboden maakt in de semiautonome stad.
Wil jij op de hoogte blijven van het internationale nieuws? Abonneer je dan op de nieuwsbrief Internationale Zaken via deze link.
