Als we kansenongelijkheid in stand houden, loopt innovatie vast
Toen kinderrechtenactivist Lars Westra (17) slaagde voor het vwo, ontving hij warme complimenten. Maar: is het nu echt zo knap van hem? Heeft hij er harder voor gewerkt dan iemand die met moeite de mavo afrondde?
Beeld: Typetank
Een aantal maanden geleden heb ik mijn vwo-diploma in ontvangst mogen nemen, waarna iemand aan mij vroeg: ‘Je bent er vast heel trots op, met zo’n mooie cijferlijst. Je hebt er vast heel hard voor gewerkt.’ Ik knikte instemmend, nog steeds op mijn roze wolk na de opluchting van het goede nieuws, maar later ging ik er beter over nadenken. Heb ik daar nou zo hard voor gewerkt? Moet ik daar nou zo heel erg trots op zijn? Want als ik thuiskwam, zaten mijn ouders, beide ook theoretisch opgeleid, klaar om mij te helpen als ik iets niet begreep. Als ik het even moeilijk had, kon ik bij hen komen voor een knuffel. Toen het echt even wat lastiger ging, konden wij huiswerkbegeleiding betalen. Mijn oudere zus had alle lesstof ook al gehad, zij kon mij ook helpen. Tijdens de lockdowns had ik een eigen kamer en een eigen laptop waardoor ik me goed kon concentreren. Het was thuis niet onveilig, of gestrest vanwege bijvoorbeeld financiële problemen. Dus… heb ik er nou zo hard voor gewerkt? Heb ik er nou heel veel harder voor gewerkt dan een jongen die net met de hakken over de sloot geslaagd is voor de mavo, maar niet al deze privileges had? Moet hij dan minder trots zijn?
Samen bereiken we meer! Sluit je aan bij de AOb
Geluk
Dit is waar kansenongelijkheid om draait. Ik heb geluk gehad, onwijs veel geluk. Nadat ik hier over na ging denken, voelde ik dat het de taak is van de hele samenleving, ook van mij, dat zij die geen toegang hadden tot al deze dingen even trots mogen zijn. Sterker nog, dat zij hier ook toegang tot kunnen krijgen. Het is namelijk essentieel dat elk kind voldoende kansen krijgt om zichzelf te ontwikkelen. Niet alleen omdat dat gewoon eerlijker is, maar ook omdat zij perspectieven hebben die over enkele jaren onmisbaar zijn.
Stel je voor dat bijna alle hoogopgeleide ‘professionals’ rijke, witte mensen zijn. Het is erg makkelijk om je dat voor te stellen, omdat dit gewoon de pijnlijke realiteit is. Maar als je erover na gaat denken, is dit eigenlijk heel vreemd. Want als het gaat om armoedebestrijding, dan zal het perspectief van een econoom die opgegroeid is in een villa met een zwembad, zeker anders zijn dan dat van een econoom die vroeger in een flat in Rotterdam-Zuid woonde, ook als ze dezelfde studie gedaan hebben.
Of als de Tweede Kamer advies vraagt over jeugdzorg aan experts, dan kan je ervan uitgaan dat iemand die als kind een veilige thuissituatie had, op een andere manier advies geeft dan iemand die in de gesloten jeugdzorg is opgegroeid, ook als ze bij elkaar in de klas zaten op de universiteit. Zo kan ik nog wel even doorgaan, je achtergrond bepaalt je perspectief; hoe je ergens naar kijkt, de oplossingen die je aandraagt of het advies dat je geeft, zo simpel is het.
Complexe maatschappelijke problemen hebben het perspectief van ‘kansarmen’ keihard nodig
De maatschappij loopt kansen mis
Waarom is het zo belangrijk dat er andere oplossingen en adviezen op tafel komen? Dat is eigenlijk heel simpel; omdat we enorme problemen moeten oplossen de komende jaren. Oorlogen, armoede, de woningmarkt en klimaatverandering zijn slechts een aantal voorbeelden. Over een paar jaar krijgt de huidige generatie scholieren deze problemen op hun bord met de opdracht: Los maar op. Dan is het essentieel dat we met innovatieve, vernieuwende en originele oplossingen kunnen komen. Want, zoals Einstein ooit zei: ‘We kunnen een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt.’ Daarom moeten we alle perspectieven tot onze beschikking hebben, om vervolgens uit alle mogelijke oplossingen te kunnen kiezen.
Veilige plek
Ik hoor u denken: ‘Dit klinkt allemaal wel erg leuk hoor, maar hoe dan?’ Het klopt dat het lastig is, je kan niet zomaar van het een op het andere moment een onveilige of onrustige thuissituatie oplossen. Maar wat je wel kunt doen, is de kinderen uit zo’n gezin een veilige plek geven waar ze zich kunnen concentreren op hun schoolwerk zonder zich zorgen te hoeven maken over thuis. Je kan leuke dingen met ze doen om ze ‘weer even kind te laten zijn’ of samen met ze in de bibliotheek aan school werken.
Dan armoede; ook niet iets wat je zomaar oplost. Maar we kunnen wel huiswerkbegeleiding toegankelijk maken voor kinderen waarvan de ouders weinig geld hebben of schoolmaaltijden regelen voor kinderen die thuis niet kunnen ontbijten.
Kansen mislopen
Kortom: kansenongelijkheid is een levensgroot probleem. Zolang we dit als maatschappij in stand houden, lopen we enorme kansen mis om de problemen die vandaag veroorzaakt worden later op te lossen. Om deze reden moeten we kansenongelijkheid vanaf vandaag aanpakken door kinderen uit arme, onveilige of onrustige thuissituaties meer aandacht en ondersteuning te geven om het beste uit zichzelf te halen… zodat ook zij met trots hun vwo-diploma kunnen halen als ze dit willen.
Lars Westra is kinderrechtenactivist en auteur van de boeken 'Het recht op een stem' over jeugdparticipatie en 'Ons recht'. Hij heeft dit jaar een tussenjaar.
