Alles wat je moet weten over online lessen en privacy
Lessen via livestreams: wat mag wel en wat mag niet? De AOb krijgt veel vragen hierover. Juridisch beleidsmedewerker Jim van Emden neemt alvast een zorg weg: opgenomen beelden mogen absoluut niet gebruikt worden voor een ander doel dan voor het overbrengen van lesstof. Dus niet voor het afhandelen van klachten of voor functioneringsgesprekken.
Beeld: Pixabay
Volgens de privacywetgeving mogen persoonsgegevens – en dat zijn online lessen ook – alleen verzameld en verwerkt worden voor een ‘welbepaald, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigd’ doel. De werkgever moet duidelijk maken wat het doel is van het streamen. En dat de beelden niet voor iets anders mogen worden gebruikt.
De deur naar misbruik en manipulatie staat mijns inziens wagenwijd open
Strikt naleven
De AOb hamert erop dat onderwijswerkgevers de AVG – zo heet de privacywetgeving in Europa - strikt naleven. Jim van Emden: “Leraren maken zich echt zorgen. Ze mailen ons bijna dagelijks.” Zo vraagt een geschiedenisdocent bijvoorbeeld of hij het streamen om privacy redenen mag weigeren. Hij schrijft: 'De deur naar misbruik en manipulatie staat mijns inziens wagenwijd open. Ik ben van mening dat mijn geschiedenisles een besloten bijeenkomst is. Deze zou niet hoorbaar moeten zijn in de woningen van mijn leerlingen.’
Van Emden: “De werkgever moet alle redelijke maatregelen treffen om inbreuk op de privacy van leerlingen en werknemers te voorkomen. Hij moet de duur en omvang van het streamen zoveel mogelijk beperken en gegevens zo kort mogelijk bewaren.” Online lesgeven betekent in juridische zin dat er persoonsgegevens worden verwerkt. Die verwerking moet verantwoord worden. Van Emden: “Meestal zal de werkgever daarvoor het ‘gerechtvaardigd belang’ gebruiken. Als dit gerechtvaardigd belang – in de praktijk is dat vaak het verzorgen van onderwijs – zwaarder weegt dan jouw recht op privacy, dan mag een werkgever je in principe vragen om online les te geven.”
Online lesgeven mag alleen als er geen redelijk alternatief is
Individueel bezwaar
Vanwege corona gebeurt dit momenteel vaak. Vooral lessen streamen voor thuiszittende leerlingen komt vaak voor. Een docent schrijft: “Op alle laptops in de klas zijn camera's aangebracht. Wij als docenten zijn hier niet blij mee. Het voelt onveilig om een les zomaar open te zetten.” Van Emden legt uit dat leraren individueel bezwaar kunnen maken, mits de werkgever ter verantwoording het gerechtvaardigd belang heeft gekozen. Van Emden: “Als dat zo is, moet opnieuw worden bekeken of de inzet van een camera in jouw specifieke geval gepast is.”
Personeel en management kunnen ook samen bedenken hoe ze het doel van een les bereiken zonder afstandsonderwijs. Van Emden: “Voor het verwerken van persoonsgegevens geldt ook een noodzakelijkheidseis. Online lesgeven mag alleen als er geen redelijk alternatief is.”
Geef jij les op afstand? Lees dan deze vijf tips:
Gebruik een betrouwbare tool
Bij voorkeur een app van een door de school gecontracteerde leverancier. Voor inspiratie kun je naar de Keuzehulp videobel-apps van de Autoriteit Persoonsgegevens en de website Lesopafstand.nl.
Wees terughoudend met gratis tools
Meestal maken deze commercieel gebruik van je persoonsgegevens. Jouw onderwijsinstelling is verantwoordelijk voor jouw persoonsgegevens en moet met de leverancier van de tool afspraken maken om de kans op een datalek zo klein mogelijk te maken. Op Privacyconvenant.nl kun je checken welke leveranciers gebruikmaken van een model verwerkersovereenkomst die speciaal is opgesteld voor scholen.
Beperk de inbreuk op de privacy zoveel mogelijk
Kies een rustige plek uit, vervaag de achtergrond en maak alleen opnames voor zover dat voor de les strikt noodzakelijk is. Zorg dat andere leerlingen in principe niet in beeld hoeven komen, tenzij dat voor het onderwijsdoel noodzakelijk is. Komt er te veel gevoelige, persoonlijke informatie in beeld? Vraag aan de leerling om de camera uit te zetten of zorg dat jij de camera uit kunt zetten om de leerling te beschermen.
Vraag je werkgever om goede gedragsregels
En deel deze met leerlingen en ouders. In deze regels kan bijvoorbeeld staan dat:
- er geen opnames worden gemaakt van de lessen, laat staan dat ze verspreid of gedeeld worden;
- alleen de leerlingen de les mogen volgen (en niet de ouders, verzorgenden, huisgenoten);
- de reguliere gedragsregels ook gelden voor het afstandsonderwijs.
Zorg dat je goed geïnformeerd bent
Vraag bij zorgen of bezwaren het privacyprotocol of de privacyverklaring op bij je onderwijsinstelling. Je kunt ook terecht bij de functionaris gegevensbescherming. Dit is iemand die binnen organisaties toezicht houdt op de toepassing en naleving van de AVG. Iedere onderwijsinstelling moet zo’n functionaris hebben.
Deze tips krijg je gratis, ook als je geen lid bent. Sympathiek? Word AOb-lid en help ons samen meer voor elkaar te krijgen!
Klik hier voor meer informatie
